Türkiye 3 yıl sonra et ihraç edecek
Ülkemizde et sektörünün ve üreticinin son yıllardaki durumunu ve yaşanan sıcak gelişmeleri değerlendirir misiniz?
Geçmiş yıllarda yapılan hatalardan ötürü, son 5 yılda sektör bir hayli sıkıntıya girdi. Süt ve et fiyatlarındaki dengesizlik dişi hayvanların kesime gitmesine ve ette açık, yaşanmasına sebep oldu. Et açığı aslında tamamen de bu sebepten oluşmadı. Ülkemizdeki gelişmişlik, gelir düzeyinin ve yemek kültürünün artması, ete talebe artırdı. Tüketim artarken üretimde azalma olunca mevcut sorun meydana geldi. Bakanlık et ihtiyacını gidermek için ithalata başvurdu. Ancak, tüm bu gelişmeler o kadar hızlı oldu ki ithalat kararı alınır alınmaz, Türkiye’ye ihalesi yapılmadan 10 gün içerisinde hayvan getirildi. EBK ihaleyi sonradan yaptı. Bu gelişmeleri speküle edenler de çok oldu. Bugün 15 TL olan et, o günlerde 35 TL’den satıldı. Hatırlayacağınız üzere olay Başbakan’a kadar gitti. Başbakan üreten 50-100 bin varsa, tüketen 70 milyon kişi var dedi. Ve çözüm olarak ithale kapı açıldı. Üretici plansız ve hızlı olan bu gelişmeden son derece yıprandı. Üreticinin kendini toparlaması için Bakanlık sıfır faizli krediyi Ziraat Bankası hükümet aracılığıyla tüketiciye sundu. Ancak bu desteğin de zamanlaması pek doğru değildi. Anlayacağınız bir doğru bir yanlış ve zaman zaman plansız yol aldık.
Peki sorunlar ne zaman aşılır ve sektör ne zaman düze çıkarız?
Hayvancılık alanında son iki yılda yapılan çok güzel müdahaleler var. Üstelik bunların karşılığını yavaş yavaş almaya başladık. Sistem oturdu, üretim arttı. Ot ve saman ithalatında adım atıldı. Güzel bir ivme yakalanmış durumda, eğer yem girdilerini aşağı çekip maliyetleri aşağı düşürürsek, bırakın ithal etmeyi, zaten şu an ithalata gerek de yok. Üç sene içinde ithal değil inanın et ihraç edecek konuma geliriz. Bunun en önemli gerekçesi de insanımızın niteliği. Dünyada bizim insanımız kadar çalışkan, hayvanını seven, hayvana hizmet eden başka bir üretici grubu yok. Avrupa’da birçok işletmeyi ziyaret ediyorum, hayvanlarla yeterince ilgilenilmediğini görüyorum. Sadece yem ucuz olduğu için kazanıyorlar.
İthal etin önüne geçebilmek ve ihracatçı konuma gelmek için üreticiye ne gibi destekler sağlanabilir?
Gross marketler kurmayı böylelikle; fırsatçıyı vurguncuyu aradan çıkarmayı düşünüyoruz. Proje için Avrupa Birliği’nden kaynak alıyoruz. Üreticilerimize anlattık ve hepsinden olumlu cevap aldık. Üretici, pazarlamacı, nihai tüketiciye kadar herkesin buradan isterse but, isterse bir hayvan, isterse de 10 t on et alabileceği bir sistem kurmayı istiyoruz. Sadece yerli üreticinin hayvanlarının ürünlerinin yer alacağı markette, hangi hayvanın hangi işletmede yetiştiği, nerede kesildiği, ne ile beslendiği gibi bilgilerin yer alacağı bir sistem kurulacak. İşin kurumsal altyapısını oluşturacak firmalarla görüşmelerimiz sürüyor. Burada bizim amacımız kimseye rakip olmak değil. Amacımız hem üretici mağdur olmasın hem de tüketici ucuza et yiyebilsin. Bir araya gelip bu gross marketi hayata geçirirsek, Banvit, Maret ve Pınar gibi markalardan çok daha iyi konumda olacağımızı biliyorum. Elbette bu firmalara rakip değiliz ama yerli üreticinin, kaybolmaması noktasında bir güç birliği içinde olacağız. Ve o zaman neredeyse ithal et satmaktan başka bir işi olmayan EBK’nın esamesi bile okunmayacak.
Sistem nasıl işleyecek?
Kendi ürettiğimiz ürünü çıkarıp satacağız. Haftalık fiyatları belirleyeceğiz. Her yörenin damak tadı farklı. Amasya Suluova'da beslenen hayvan ile Aydın'da, Erzurum, Kars'ta, Afyon'da beslenen hayvanlar farklı. Biz il bölge bazında fiyatları vereceğiz. Büyük marketlere gittiğinde ne aldığın belli değil. Oysa biz belirli standartlar getireceğiz.
Sözlerinize bakacak olursak EBK'ya karşı olumsuz bakış açınız devam ediyor?
Amaç vatandaşa ucuz et yedirmekse, bu iş EBK aracılığıyla olmaz. Mevcut yöntemle ne ucuz ne de sağlıklı et yedirebilir. İddia ediyorum EBK bu işi beceremiyor. Devlet kasaplık yapmamalı, kurbanlık satmamalı. Öyle bir ekip var ki, Sincan, Diyarbakır, Adana'ya milyon dolarlar yatırdılar ancak başarılı olamıyorlar. Bu tip hantal yapıların çalıştırılması devri bitti. Olaylardan sonra franchise uygulamasına geçtiler bunda da başarısız oldular.
Peki EBK nasıl bir yapılanmaya bürünmeli ki başarıya ulaşsın?
Kurum üretici ve tüketicinin yanında olmak istiyorsa, piyasalarda denge unsuru olması gerekiyor. Önce “Başbakan görev verdi, piyasayı regüle edeceğim” diyor. Sonra karşımıza çıkıp “tüccar gibi ticaret yapmak zorundayım, kar etmek zorundayım” diyor. Madem bunu söylüyorsun ve olaya ticari mantıkla bakıyorsun neden diğer firmalar gibi Kamu İhale Kanunu'na tabi değilsin. İhaleye girdiğinde EBK 10 lira fiyat veriyor ama aynı şartlarda özel sektör bu teklifi veremiyor. Yani ihaleye birlikte giren şirketler devleti arkasına alan EBK ile yarışamıyor. EBK bütün avantajlarına rağmen Ramazan ayında ete 1 lira zam yaptı. Karkas ete zam mı geldi ki satış fiyatını artırdılar.
Ulusal Et Konseyi’nin son dönem çalışmalarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Kısır döngü başka bir şey değil. Boşu boşuna zaman kaybediyoruz. Ulusal Et Konseyi kurucularından biri de benim. Konsey, yaklaşık son iki yıldır öyle bir çekişmenin içerisine girdik ki, SETBİR’in başında olan insanların kendi egoları tüm yapıyı sardı. Konseyin başında bulunan seçilmiş bir başkan görevinden alındı. SETBİR’in Başkanı olan Murat Bey onun yerine kendini atadı. Etçiliği bilmeyen insanların etçilerin başında olması bence üreticilere yapılacak en büyük hakaret.