Gıda Teknolojisi

Yükselen sağlıklı beslenme ve kaliteli bir yaşam eğilimi dünyada ve ülkemizde diyabetik ve fonksiyonel gıdalara olan talebi artırıyor. Günümüzde birçok gıda firması yeni ürün geliştirme çalışmalarında bu eğilimleri dikkate alarak portföylerini çeşitlendiriyor. Diyabetik ve Fonksiyonel Gıda Üreticileri Derneği (DFGD) Yönetim Kurulu Başkanı Mustafa Atılgan ile hem ülkemizde hem de dünyada pazarın seyrini ve bu alanda yaşanan gelişmeleri konuştuk.

 

Türkiye’de diyabetik ve fonksiyonel gıda pazarının cirosal büyüklüğü ne boyutta? Sektöre ilişkin güncel verileri paylaşabilir misiniz? 

Diyabetik ve fonksiyonel gıda pazarı, ülkemizde oldukça yeni ancak gelişen bir pazar olması dolayısıyla kapsamlı bilgilere ulaşmak zordur. Genel olarak Türkiye’de ve dünyada diyabetik gıda pazarı, fonksiyonel gıda pazarı ile birlikte değerlendirilmektedir. Türkiye’de pazar büyüklüğü 600 milyon TL’ye yaklaşmış durumdadır. Dünya ile kıyaslandığında Türkiye’nin daha kat etmesi gereken çok mesafe olduğunu görülüyor. Ancak son yıllarda başta kanser, kalp damar hastalıkları ve tip 2 diyabet olmak üzere kronik hastalıkların artmaya başlamasıyla tüketiciler fonksiyonel gıdalara yönelmeye başladı. Fonksiyonel gıda pazarının hane halkı bazında kullanım oranı %43; diyet ürünler kategorisinde ise %46’dır. Ülkemizde de bu alanın öncüsü olan, Global ve lokal üreticiler gerekli hassasiyeti göstermektedirler.

 

DÜNYA PAZARI %25 BÜYÜYECEK

Fonksiyonel gıda tanımındaki karışıklık nedeniyle bu grupta yer alacak ürünlerin belirlenmesinde ve küresel sektör hacmi hesaplamalarında değişken veriler söz konusu olmaktadır. Genel olarak Türkiye’de ve dünyada diyabetik gıda pazarı, fonksiyonel gıda pazarı ile birlikte değerlendirilmektedir. 2010 yılında yaklaşık 200 milyar dolar seviyesinde olan pazarın, 2017 yılına kadar %25 büyüyeceği tahmin ediliyor. Pazarın tamamını neredeyse ABD, Japonya ve AB ülkeleri oluşturuyor. Ancak yeni araştırmalar, Doğu Avrupa, Orta Doğu ve Asya’nın fonksiyonel ürünlerde öne çıkacağını, Çin ve Hindistan’ın yükselen pazarlar olduğunu göstermektedir. ABD ile Asya-Pasifik bölgesinin, mevcut küresel fonksiyonel gıda pazarının yaklaşık dörtte üçünü oluşturduğu tahmin edilmektedir. Bunun yanı sıra küresel pazarda lider segmentler olarak içecekler, süt ve süt ürünleri, fırıncılık ürünleri ile katı ve sıvı yağlar ön plana çıkmaktadır. Bunlar arasında fırıncılık ürünlerinin ’lik yıllık bileşik büyüme oranı ile en hızlı büyüyen segment olduğu görülmektedir. 

 

Türk gıda sanayinde pek çok önemli firma artık diyabetik ve fonksiyonel ürün kategorinde değişik çeşitte ürünler üretiyor. Sektördeki bu eğilimi nasıl yorumluyorsunuz? 2014 itibariyle ülkemizde en fazla tüketilen ve satılan fonksiyonel ve diyabetik gıdalar neler oldu? 

Gelişmeleri yakından takip eden gıda sanayi, tüketicilerinin tercihlerini karşılayacak farklı içerikte; örneğin tuz oranı düşürülmüş, şekersiz, düşük yağlı, düşük enerjili, kolesterolü düşürmeye yardımcı alternatif ürünler üreterek tüketicinin hizmetine sunuyor. Türkiye’de en fazla kalp-damar sağlığını korumaya yönelik ürünlerin ve sindirim sistemi düzenleyicilerinin talep edildiği görülüyor. Gıda sanayimiz, bu eğilimleri dikkate alarak ürünler geliştirmeye devam etmektedir. Diğer taraftan sanayimiz, tüketicilerde diyabetik ve fonksiyonel gıda bilincini artırmak adına da üretim ve ÜR-GE çalışmalarını artırarak sürdürüyorlar.

 

SAĞLIĞI KORUMAYA YÖNELİK DESTEK SAĞLIYOR

Türkiye’de diyabetik ve fonksiyonel gıda pazarında son yıllarda öne çıkan eğilimler ve tüketici taleplerinden bahsedebilir misiniz?

Diyabetik ve fonksiyonel gıdalar tedaviye yönelik bir amaçla değil, sadece vücut sağlığını korumaya yönelik destek olması amacıyla üretilmekte ve tüketilmektedir. Diyabetik ve fonksiyonel gıdalar sektörü, ulusal ve uluslararası alanda gelişmekte, her gün yeni trendler ortaya çıkmaktadır. Tüketicinin sağlık bilinci hızla artıkça, gıda ürünlerinden yaşam kalitesini artırma beklentisi gün geçtikçe daha çok yükseliyor. Tüketiciler, gıda sanayicilerinden sadece gıda ürünü istememekte; “mutlu, sağlıklı ve uzun ömürlü bir hayat” da talep etmektedir. Gelişmeleri yakından takip eden gıda sanayi de tüketicilerinin tercihlerini karşılayacak farklı içerikte; örneğin tuz oranı düşürülmüş, şekersiz, düşük yağlı, düşük enerjili ürünler, kolesterolü düşürmeye yardımcı alternatif ürünler üretmektedir. Fonksiyonel ve diyabetik gıda sektörü ülkemizde; süt ve sütçülük ürünleri, margarinler, meyve suları ve nektarları, bisküvi/krakerler ve bitkisel çaylar gibi gıda gruplarında öne çıkmaktadır. 

 

Son araştırmaların ortaya çıkardığı probiyotikler, prebiyotikler, omega 3 yağ asitleri, bitkisel stanol/steroller, vitaminler, mineraller, soya proteini, azaltılmış yağ, tuz ve lif gibi gıda bileşenleri bu ürünlerde kullanılmaktadır. Ayrıca fonksiyonel ve diyabetik gıda sektöründe diğer tüm gıda sanayi ürünlerinde olduğu gibi daha küçük ambalajlı ve bir defada tüketilmeye mahsus ürünlerin ön plana çıkacağı, etiket üzerinde gıdanın sağlıklı, çevre dostu ve besleyici olduğuna dair bilgilerin önem kazanacağı öngörülmektedir. 

 

BİLİM FONKSİYONEL ÜRÜNLERİN FAYDALARINI KANITLIYOR

Size göre diyabetik ve fonksiyonel gıda pazarının sorunları nelerdir? Bu paralelde dernek olarak kamudan ve gıda sanayinden beklentilerinizi açıklar mısınız?

Tüketiciler sağlık ve gıda arasındaki bağlantının daha çok farkındalar ve artık bir hastalığı iyileştirmektense onu engellemeyi istiyorlar. Bunun bir nedeni de hastalıkların iyileştirilmesine dönük tıbbi maliyetlerin her geçen gün artmaya başlamasıdır. En önemli faktörlerden biri de günümüzde fonksiyonel ve diyabetik gıdaların faydaları hakkındaki bilimsel kanıtlara her geçen gün bir yenisinin eklenmesidir. Tabii, tüm dünyada bu kapsamda özellikle ürünlerimiz için yapılacak sağlık ile ilişkili beyanlar üzerindeki mevzuat çalışmaları da yoğunluk kazanıyor. Türkiye’de Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, AB mevzuatına uygun olarak TGK Beslenme ve Sağlık Beyanları Yönetmeliği adı altında ayrı bir yönetmelik çalışması başlattı. Burada izin verilen beslenme beyanları ile izin verilen sağlık beyanları listesi olacak. Biz de dernek olarak bu çalışmaları yakından takip edip, katkı vermeye çalışıyoruz. Kuşkusuz ülkemizde de fonksiyonel gıda pazarının büyümesi, sağlık beyanlarının etiketlerde izin verilmesiyle iç içedir.

 

Gelişmiş ülkelerde diyabetik ve fonksiyonel gıda pazarı nasıl bir seyir izliyor?

Dünyadan örnek verecek olursak, Amerika’da 2050 yılına gelindiğinde her üç kişiden birinin diyabetli olacağı tahmin ediliyor. Frost & Sullivan’ın raporuna göre buradaki pazar büyüklüğü 2012’de 126 milyon dolar. Bu sayının 2019 yılında 240 milyon dolara yükselmesi bekleniyor. Ancak çok parlak görünen bu pazarı sağlık bildirimleri ile ilgili sıkıntılar gölgeliyor. Yasalarla sınırları çizilen sağlık bildirimleri üreticinin tüketici ile hızlı şekilde iletişim kurmasını zorlaştırıyor. Bunun çözümü gıdalarda sorunsuz şekilde yer alabilen ve kan şekerini dengeleyici etkisi olduğu düşünülen alfa lipoik asit, krom ve tarçın gibi gıda bileşenleri hakkında farkındalık yaratılması olabilir. Diyabetli tüketicilerin büyük bölümü, bilgilerinin olmaması ya da şüpheci yaklaşımları nedeniyle diyabetlilerin yaşam kalitesini yükseltebilecek bu gıdalara yönelmiyorlar. Avrupa’da diyabet pazarı en büyük ülke, aynı zamanda diyabet görülme sıklığı en yüksek ülke olan Almanya. Burada da sağlık bildirimleri büyük bir hassasiyetle ele alınıyor ve kimi zaman üretici ve tüketici arasındaki iletişimin aksamasına yol açabiliyor.

 

FONKSİYONEL VE DİYABETİK GIDA ARASINDAKİ FARK 

“Fonksiyonel gıda” kavramı, temel besin öğelerinin yanında sağlık faydası sağlayan gıdaları tanımlıyor. Fonksiyonel gıdalar, vücudun temel besin ihtiyaçlarını karşılamanın ötesinde, fizyolojik ve metabolik fonksiyonlara ek fayda sağlayan, böylece hastalıklardan korunmada ve daha sağlıklı bir yaşama ulaşmada etkili olan gıdalar ve gıda bileşenleridir. Diyabetik gıdalar ise, gıda alımının vücudun insülin ihtiyacını etkilemesi ve insülin kan şekerini düşürücü etkisi nedeniyle diyet, diyabet tedavisinde en temel unsur olarak öne çıkıyor. Diyabet tedavisine yardımcı olmak amacıyla hazırlanmış özel formülasyonlu gıdalar “diyabetik gıda” olarak adlandırılıyor.