Gıda Teknolojisi

Pandeminin yükselen yıldızları çikolata ve şekerli ürünler

Çikolata ve şekerli mamul üretimiyle ilgili kesinleşen ve geçtiğimiz günlerde devlet tarafından açıklanan son verilere göre; 2019 yılında sektörün cirosu 19,9 milyar TL, üretilen katma değer 3,8 milyar TL’ye ulaştı. Bu haliyle sektörün cirosu bir önceki yıla göre %22,3 oranında artış gösterdi. Sektörün son resmi verilere göre 2019 yılında 1543 işletmede 26 bin 972 kişiye ücretli istihdam sağladığı görülüyor. Türkiye, ,5’lik bir payla Doğu Avrupa şekerleme pazarının önemli bir kısmını elinde tutuyor. Türkiye’de şekerleme pazarı, üretim ve ithalat dahil olmak üzere 3,5 milyar dolar civarında ve tahminler bu değerin artmaya devam edeceği yönünde. Euromonitor’e göre 2021 itibariyle yüzde 14,3’lük bir değer artışı yaşanması bekleniyor. Şekerli ürünler pazarının hem üretimde hem de ihracatta büyümeye devam edeceği tahmin ediliyor. Ülkemizde sakız, şeker, çikolata ve bisküvi kategorilerinin toplam pazar büyüklüğünün yaklaşık 12 milyar TL olduğu belirtiliyor. 900 milyon TL olan sakız ve 800 milyon TL olan şeker kategorilerinin yanı sıra 300 milyon TL’lik de hediyelik ve ikramlık bayram şekeri pazarı mevcut. Bununla birlikte 5 milyar TL’lik çikolata pazarı ve 5.4 milyar TL’lik bisküvi pazarı söz konusu. 

 

İhracat 2021’de yükselişe geçti

Türkiye 2021’in ilk yarısında çikolata, sakız ve şekerleme bazında 232 bin ton karşılığında 580 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirdi. Bu ürünler bazında 1 milyon doların üzerinde ihracat değeri olan ülke sayısı 78’e ulaştı. Sakız ve şekerleme ihracatında en büyük pazarımız 60,7 milyon dolar ile ABD olurken, çikolata ürünü ihraç edilen pazarların en başında 33,8 milyon dolar ile Irak geldi. Kakao içeren ve içermeyen ürün gruplarının ihracat değerleri yaklaşık aynı düzeyde oldu. İhracat miktar ve değeri olarak en başta gelen ürün grubu kakao içermeyen, meyve ezmelerini de içeren sakızlı ve jöleli şekercilik mamulleri oldu (93 bin ton, 189 milyon dolar). Toplamda ihracatın değer olarak ,5’i ABD’ye, %9,3’ü Irak’a yapıldı. Bunları sırasıyla Libya, Birleşik Krallık, İsrail takip etti. Sektörün olarak ağırlıklı pazarları Orta Doğu, Kuzey Afrika, Rusya ve Avrupa olsa da, dünyanın dört bir yanına ciddi düzeyde ihracat yapabiliyor.

 

Pandemi öncesinde sektörün gerçekleştirdiği ihracatta 2018 yılında %3,9’luk, 2019’da ise %7,1’lik artış sağlandığını belirten Şekerli Mamül Sanayicileri Derneği (ŞEMAD) Yönetim Kurulu Başkanı Şemsi Kopuz, “Aldığımız önlemler sayesinde, salgının yaygınlaştığı 2020 yılında ihracatımız sadece %0,3 oranında düştü. Bu düşüşün önemli bir bölümü yılın ilk altı ayında, önceki yılın ilk altı ayına kıyasla %3,3 ile yaşandı. Bu yıl ise ilk 6 aylık ihracatımızda 2020’nin aynı dönemine göre %31,2’lik bir artış gördük. Her şey olması gerektiği gibi giderse bu yıl ihracatımızın 1 milyar 250 milyon doların üzerine çıkmasını bekliyoruz. Diğer taraftan son dönemde ülkemiz çikolata ve şekerleme ithalatı, ihracatımızın %9’una karşılık gelecek kadar gerilemişti. Düşüş pandeminin başladığı 2020’de yavaşladı. Bu yılın son 6 ayında ise ithalat, geçen yılın aynı dönemine kıyasla ,6’lık bir artışla 55,7 milyon dolar oldu. Bu düzey yine de ihracatımızın ’undan düşük. Artışın pandemiden sonra dünya ticaretinin yeniden canlanmasıyla ilgili olduğunu değerlendiriyoruz” diyor.

 

Kadınlar daha fazla şekerleme tüketiyor

Türkiye’deki kişi başı çikolata ve şekerli mamul tüketimi ortalaması 4,4 kg civarında seyrediyor. Bununla birlikte Türkiye’de hane başı yıllık bayram şekeri tüketimi 1,5 kg ve toplam bayram şekeri tüketimi ise 18-20 bin ton olması civarında olmaduğu öngörülüyor. Bu dönemde satın alınan hediyelik ve ikramlık ürünlerin yüzde 81’ini bayramlık şeker ürünleri oluşturuyor. Avrupa ortalamasına bakıldığında kişi başı ortalama şekerli gıda tüketiminin 5,7 kg olduğu gözlemlenirken Danimarka, Finlandiya, İzlanda gibi kuzey ülkelerinde tüketim 11-12 kg’lara kadar çıkıyor. Her yıl Türkiye’de 42 milyon kişinin düzenli olarak şekerleme ürünleri tükettiği tahmin ediliyor. Ülkemizde kadınlar, erkeklerden daha fazla şeker tüketiyor. Konu şekerleme olduğunda kadınlar ve erkekler arasında %6’lık bir fark bulunuyor. Bunun yanında yılın belirli zamanlarının da göz önünde bulundurulması gerekiyor. Örneğin Ramazan’da şeker tüketimi %50 oranında artış gösterebiliyor. Yerli üretim de oldukça güçlü bir durumda. Popüler ürünlerin yıllık üretimi neredeyse yarım milyon ton seviyesinde. Üretim açısından bakıldığında en büyük ürünün çikolata olduğu görülüyor.

 

Şemsi Kopuz: “Hammadde sorunu sektörün büyümesini yavaşlattı”

Kovid-19 pandemisinin hem yerel etkileri, hem küresel ticaret üzerindeki etkileri, kakao ve Türkiye’deki arz daralması nedeniyle ihraç kaydıyla getirilen şeker gibi hammaddelerin tedariğinde sıkıntı yarattı. Bu durumun sektörün küçülmesine neden olmasa da büyümesini yavaşlattığına dikkat çeken ŞEMAD Başkanı Şemsi Kopuz, “Firmalarımızın bireysel olarak aldığı önlem, tedarik kaynaklarını çeşitlendirmek oldu. İthalat ve ihracat verilerindeki artıştan görebileceğiniz üzere pandemiye bağlı sorun ortadan kalkıyor. Ancak önümüzde bir türlü önleyemediğimiz, sadece etkilerini azaltmak için çaba gösterebildiğimiz bir iklim değişikliği gerçeği var. Bu durum önünde sonunda hammadde arzının daralmasına, kaynakların yer değiştirmesine neden olacak küresel bir olaydır. Devletimizin hammadde tedariki konusundaki sıkıntıları ortadan kaldırmak için paydaşlarla bir araya gelip planlama yapması önümüzü görmemizi kolaylaştıracaktır” diye konuşuyor.

 

Küresel anlamda dengeli beslenme ve kilo kontrolü konusunda farkındalık günden güne yükseliyor. Şimdiye kadar beslenme alışkanlıklarındaki hataların hep tek bir gıda bileşeni üzerine gidilerek düzeltilmeye çalışıldığını söyleyen Kopuz şöyle devam ediyor: “Yağ bu dönemde yapılan saldırılardan nasibini aldı. Sonrasında oklar rafine şekere döndü. Günümüzde biliniyor ki sağlıklı yaşamın sırrı tek başına hedef tahtasına koyulan ya da mucize olarak taçlandırılan gıdalarda değil. Dengeli beslenme ve hareketli hayat kavramı genel bir kavram. Mümkün olduğunca çok yönlü ve yeterince besleneceksiniz. Durağan bir hayatınız varsa hareket etmeye daha fazla zaman ayıracaksınız. Küresel toplum ‘sağlıksız gıda’ diye bir şeyin olmadığını, ‘aşırı gıda tüketiminin’ olduğunu artık anlıyor. Bizim ürünlerimiz beynin enerji kaynağı olan şekeri içeriyor. Çikolatalarımız antioksidan maddeler barındırıyor. En önemlisi, ürünlerimiz rengiyle, tadıyla, kokusuyla mutluluk içeriyor. Mutsuzluk insan ömrünü kısaltan en önemli etkenlerden. Ürünlerimiz temel gıda kapsamında olmasa da, stresle çevrili modern insan yaşamında çok kritik bir noktada. Bu yüzden çekinmeden ama kararında tüketilmeli.”

 

İhsan Karagöz: “Pandemide çikolata ve bisküviye talep arttı”

Mondelēz International Türkiye Genel Müdürü İhsan Karagöz ise, dünya genelinde 1 yılı aşkın süredir devam eden Kovid-19 pandemisinin tüketim ve alışveriş alışkanlıklarını değiştiğini, buna karşın atıştırmalık sektörünün bu süreçte büyüyen sektörler arasında yer aldığını belirtiyor. Özellikle pandemi döneminde tüketicilerin market alışverişlerinde eskiden sadece 1 adet alıyorsa artık 2 veya 3 adet aldıklarının anlatan Karagöz, “Bunun sebebi de daha az frekansta market alışverişi yapma ve ürün stoklama ihtiyacıydı. Yine evde kalma süreçlerinde de tüketicilerin atıştırmalık olarak adlandırdığımız; sakız, şeker, çikolata, bisküvi gibi ürünlere olan ilgisinin arttığını gördük. Bu artış hiç şüphesiz ki yine ilk dönem daha hızlı sonrasında ise daha ortalama bir seyir gösterdi. Ancak evlere kapanmanın yaşandığı günlerde özellikle çikolata/bisküvi kategorisinde artış gözlemledik. Bu dönemde tüketicinin daha çok üst segment ve yüksek kaliteli ürünlerle birlikte güvendiği markalara yöneldiğini, az bilinen markaları ise genelde tercih etmediğini söyleyebiliriz. Bununla birlikte tüketicilerin bağışıklık sistemlerini güçlendirmeye ekstra dikkat ettiği bu süreçte kendilerini destekleyecek ürünlere de yöneldiklerini de yine dikkat çeken noktalardan biriydi. Bizim de bu süreçte pazara sunduğumuz C ve B6 Vitaminli Olips bu nedenle tüketiciler tarafında oldukça büyük bir ilgiyle karşılandı” ifadelerini kullanıyor. 

 

Pandemi perakende sektörü için bazı zorluklar doğursa da elektronik ticaretin bu dönemde altın çağını yaşamaya başladığını vurgu yapan İhsan Karagöz, “E-ticarette ziyaretçi trafiği fazlaca arttı. Elektronik alışveriş tüketiciler için büyük kolaylık haline geldi. Covid-19’dan önce internetten alışveriş yapmaya pek de alışık olmayan tüketiciler, pandemi sürecinde yaşanan sosyal izolasyon nedeniyle ihtiyaçlarının çoğunluğunu e-ticaret siteleri üzerinden karşılamaya başladılar. E- ticaretteki bu artış ise ambalajlı ürün tüketiminin daha da artmasına sebep oldu. Biz de Mondelez International Türkiye olarak, geçtiğimiz yıl satış kanallarımıza, e-ticaret sitelerini ekledik” diyor.

 

Türkiye’nin, dünyanın en gelişmiş şekerleme pazarlarından biri olarak büyük bir potansiyele sahip olduğunu ifade eden Mondelēz International Türkiye Genel Müdürü İhsan Karagöz şunları söylüyor: “Ülkemizdeki şekerleme pazarı, üretim ve ithalat dahil olmak üzere 3,5 milyar dolar civarında ve tahminler bu değerin artmaya devam edeceği yönünde. Euromonitor’e göre 2021 itibariyle yüzde 14,3’lük bir değer artışı yaşanması bekleniyor. Oldukça güçlü bir yerli üretime sahibiz ve mevcut ortamı değerlendirdiğimizde, gerçekleştirilen yatırımlarla beraber, şekerli mamuller pazarının hem üretimde hem de ihracatta büyümeye devam edeceğini rahatlıkla söylemek mümkün.”  

 

 

Bir bakışta Türkiye çikolata ve şekerli mamuller sektörü

 

Sektörün toplam cirosu: 19,9 milyar TL

Çikolata pazarının büyüklüğü: 5 milyar TL

Bisküvi pazarının büyüklüğü: 5,4 milyaar TL

İlk 6 aylık ihracat: 580 milyon dolar

Kişi başı tüketim: 4,4 kg

Sektördeki işletme sayısı: 1543

İstihdamı: 26 bin 972 kişi